Με αυτή την καινούργια
σειρά άρθρων θα προσπαθήσω να υπογραμμίσω τα κυριότερα στοιχεία και τις πιο
σημαντικές πληροφορίες που αφορούν το ελληνικό, κυρίως μέλι. Προσωπικά θεωρώ
ότι το μέλι αποτελεί μία από τις θεμελιώδεις τροφές για την υγεία και τη θρέψη
του ανθρώπου και αποτελεί δώρο της μέλισσας μαζί με το βασιλικό πολτό , την πρόπολη
και τα υπόλοιπα προϊόντα της. Σε αυτό το σημείο μπορούμε να δώσουμε τον ορισμό ,σύμφωνα
με τον κώδικα τροφίμων και ποτών, το μέλι είναι η φυσική γλυκιά ουσία που
παράγουν οι μέλισσες του είδους apis mellifera,
από το νέκταρ των φυτών ή από εκκρίσεις ζώντων μερών φυτών ή από εκκρίματα
εντόμων απομυζούντων φυτά, ευρισκόμενα πάνω στα ζώντα μέρη των φυτών, τα οποία
οι μέλισσες συλλέγουν, μετατρέπουν, αναμειγνύοντας με ειδικές ύλες του σώματος
τους, αποθέτουν, αφυδατώνουν, εναποθηκεύουν και φυλάσσουν στις κηρήθρες της
κυψέλης, προκειμένου να ωριμάσουν.
Ανάλογα με τη προέλευσή
του έχουμε, το μέλι ανθέων και νέκταρος, δηλαδή το μέλι που λαμβάνεται
από το νέκταρ των φυτών. (π.χ. θυμάρι, βαμβάκι, τριφύλλι, κ.α.) και το μέλι
του μελιτώματος, δηλαδή το μέλι που λαμβάνεται κυρίως από εκκρίματα εντόμων
απομυζούντων φυτά (hemiptera), ευρισκόμενα πάνω στα ζώντα μέρη των φυτών
ή εκκρίσεις προερχόμενες από ζώντα μέρη των φυτών.(π.χ. έλατο, πεύκο, βελανιδιά
κ.α.) . Τα συστατικά του μελιού είναι , νερό (περίπου 16-17%), φυσικά
σάκχαρα 80-82% (γλυκόζη και φρουκτόζη), οργανικά οξέα όπως μηλικό,
κιτρικό κ.α. τα οποία διαμορφώνουν μερικώς τη γεύση και την οσμή του μελιού και
ταυτόχρονα παίζουν καθοριστικό ρόλο στην αντιβακτηριδιακή δράση του μελιού. Πρωτεΐνες
με κυριότερη την αλβουμίνη, μέταλλα
όπως κάλιο, ασβέστιο, νάτριο ,ιχνοστοιχεία όπως σίδηρος, μαγγάνιο,
χαλκός, ένζυμα όπως καταλάση, φωσφατάση, βιταμίνες όπως Β2,
Β6 , Β3, Η (βιοτίνη), φολικό οξύ, Κ ,C, Καροτίνη (προβιταμίνη Α). Διάφοροι
αντιβιωτικοί και βιολογικοί παράγοντες, αρωματικές και χρωστικές ουσίες,
γυρεόκοκκοι του μελιού.
Σε αυτό το σημείο θα
ήθελα να αναφερθώ στη διαδικασία παραγωγής του μελιού καθώς και κάποια βασικά
πράγματα για το μελίσσι. Σε κάθε μελισσοκομείο υπάρχουν μεγάλα κουτιά τα
οποία περιέχουν πλαίσια τα οποία ονομάζονται κυψέλες. Συνήθως κάθε κουτί
περιέχει από 5 έως 10 πλαίσια. Μέσα στα πλαίσια υπάρχουν πολλές μικρές κυψέλες
όπου οι μέλισσες αναλαμβάνουν να γεμίσουν ανάλογα με τη διαδικασία που
επιτελούν. Κάθε κουτί περιλαμβάνει μία βασίλισσα, μάνα η οποία ουσιαστικά
γεννάει όλο τον υπόλοιπο πληθυσμό μετά από γονιμοποίηση από τους κηφήνες(αρσενικές
μέλισσες). Οι υπόλοιπες μέλισσες είναι οι εργάτριες (θηλυκές χωρίς αναπαραγωγικά
όργανα) όπου επιτελούν όλες τις διαδικασίες που πρέπει να γίνουν στο μελίσσι ,όπως
η θρέψη του γόνου, η παραγωγή και αποθήκευση του μελιού και ο καθαρισμός της κυψέλης.
Όπως μπορεί να καταλάβει ο αναγνώστης η μέλισσα μάλλον αποτελεί το πιο σκληρά
εργαζόμενο του ζωικού βασιλείου , πεθαίνοντας κυριολεκτικά πάνω στην εργασία της.
Κάνοντας μία αναφορά
στη διαδικασία παραγωγής του μελιού , η διαδικασία ξεκινάει με τις μέλισσες οι
οποίες συλλέγουν νέκταρ από τα
άνθη ή από τα εκκρίματα εντόμων που απομυζούν συνήθως μεγάλα δέντρα όπως το
πεύκο, όπως αναφέρθηκε και προηγουμένως. Κατά τη μεταφορά του νέκταρ γίνεται η
διάσπαση του στο στομάχι της μέλισσας, σε γλυκόζη και φρουκτόζη
με τη βοήθεια του ενζύμου ιμβερτάση το οποίο προσθέτει η μέλισσα.
Παραδίδοντας το στην κυψέλη ,στις υπόλοιπες εργάτριες , το νέκταρ διασπάται
περαιτέρω με την προσθήκη επιπλέον ενζύμων
από μέλισσα σε μέλισσα , έως ότου μπει σε κυψελάκι. Εκεί το διασπασμένο
και αφυδατωμένο πλέον νέκταρ , αφυδατώνεται περαιτέρω με την κίνηση των φτερών της
εργάτριας έως ότου φτάσει την επιθυμητή υγρασία ,περίπου 16-17% και έπειτα
σφραγίζεται. Αργότερα όταν συμπληρωθεί η απαιτούμενη ποσότητα ο μελισσοκόμος
κάνει την μελιτοεξαγωγή από τις κυψέλες. Μπορούμε πλέον να
συνειδητοποιήσουμε ότι η παραγωγή του μελιού αποτελεί μια πολύ δύσκολη και
άκρως «χημική» διαδικασία από τις εργάτριες και αυτός είναι και ο κύριος λόγος
που το μέλι δεν μπορεί να παραχθεί τεχνητά σε κανένα εργαστήριο και με κανέναν
τρόπο. Τελικά το μέλι αποτελείται από 181 συστατικά τουλάχιστον.
Κλείνοντας αυτό το
εισαγωγικό μας μέρος , θα αναφερθώ στα βασικά πλεονεκτήματα υγείας που λαμβάνουμε
από την κατανάλωση αγνού, ελληνικού μελιού. Πιο εξειδικευμένα για τις δράσεις
των συστατικών του μελιού πέρα από τις ιδιότητες των συστατικών που αναφέρθηκαν
παραπάνω, είναι πλούσιο σε φαινολικές ενώσεις, οι οποίες αποτελούν
ρυθμιστή των οιστρογόνων και μια διατροφή πλούσια σε θυμαρίσιο μέλι μπορεί να εμποδίσει
τις διαδικασίες που σχετίζονται με καρκίνο του μαστού , προστάτη, ενδομητρίου.
Τα φαινολικά οξέα που περιέχονται σε ελληνικά μέλια όπως protocathechuic acid και καφεϊκό οξύ , έχουν
πιθανή αντιδιαβητική δράση όταν λαμβάνεται 1-2 κουταλάκια την ημέρα , απαιτούνται
όμως περαιτέρω έρευνες για να υποστηριχθεί πλήρως αυτή η θεωρία.
Κάποιοι μου, λένε
αποφεύγω το μέλι γιατί έχει πολλές θερμίδες και ζάχαρη. Η απάντηση στη
διαπίστωση αυτή είναι πως ,σαφώς και πρέπει να προσέχουμε τις θερμίδες στο μέλι
αλλά να διαχωρίζουμε το γεμάτο θρεπτικά συστατικά μέλι από την επεξεργασμένη
λευκή ζάχαρη που προσφέρει μόνο κενές θερμίδες. 1-2 κουταλάκια την ημέρα είναι
αρκετά για να παίρνουμε τις αντισηπτικές , αντιφλεγμονώδεις , θεραπευτικές
για το στομάχι και τονωτικές ιδιότητες του μελιού!
